Ο ζωντανός θρύλος της μουσικής Aretha Franklin γιορτάζει σήμερα τα 68α γενέθλια της. Αυτή η μοναδική τραγουδίστρια, στιχουργός και πιανίστας καταλαμβάνει την θέση της κορυφαίας τραγουδίστριας όλων των εποχών του περιοδικού Rolling Stone.
Θεωρείται - και είναι- η Βασίλισσα της μουσικής Soul, αν και έχει ασχοληθεί και με άλλα είδη μουσικής- jazz, blues, gospel κ. α. Ήταν η πρώτη (γυναίκα) τραγουδίστρια που εισήχθη στη λίστα του Rock & Roll Hall of Fame το 1987. Χρόνια της πολλά!
Πέμπτη 25 Μαρτίου 2010
Béla Bartók
Σαν σήμερα πριν 129 χρόνια στην Ουγγαρία γεννιέται ένας από τους γνωστότερους συνθέτες πρώιμης σύγχρονης κλασσικής μουσικής: ο Béla Viktor János Bartók (25 Μαρτίου 1881– 26Σεπτεμβρίου 1945).
Ο Ούγγρος συνθέτης (και εξαιρετικός πιανίστας) κατάφερε να συνδυάσει με μοναδικό τρόπο τη δική του μουσική προσωπικότητα με τις παραδοσιακές μελωδίες της ιδιαίτερης πατρίδας του. Μέσα από τις συνθέσεις του καθώς και τις έρευνες του πάνω στην "Ανάλυση" της παραδοσιακής μουσικής της Ουγγαρίας θεωρείται ένας από τους ιδρυτές της εθνομουσικολογίας.
Οι περισσότεροι μουσικολόγοι ονομάζουν την τελευταία δημιουργική περίοδο της ζωής του - 1926-1945 - ως "Σύνθεση Ανατολής και Δύσης", λόγω της μοναδικής του ικανότητας να συνδυάζει τα παραδοσιακά ακούσματα με τις νέες μουσικές τάσεις. Εξ αιτίας της δριμείας αντίθεσης του με το Ναζιστικό καθεστώς στο τέλος της ζωής του αντιμετώπισε μεγάλες δυσκολίες και δυσχέρειες από το Ουγγρικό καθεστώς.
Ο Ούγγρος συνθέτης (και εξαιρετικός πιανίστας) κατάφερε να συνδυάσει με μοναδικό τρόπο τη δική του μουσική προσωπικότητα με τις παραδοσιακές μελωδίες της ιδιαίτερης πατρίδας του. Μέσα από τις συνθέσεις του καθώς και τις έρευνες του πάνω στην "Ανάλυση" της παραδοσιακής μουσικής της Ουγγαρίας θεωρείται ένας από τους ιδρυτές της εθνομουσικολογίας.
Οι περισσότεροι μουσικολόγοι ονομάζουν την τελευταία δημιουργική περίοδο της ζωής του - 1926-1945 - ως "Σύνθεση Ανατολής και Δύσης", λόγω της μοναδικής του ικανότητας να συνδυάζει τα παραδοσιακά ακούσματα με τις νέες μουσικές τάσεις. Εξ αιτίας της δριμείας αντίθεσης του με το Ναζιστικό καθεστώς στο τέλος της ζωής του αντιμετώπισε μεγάλες δυσκολίες και δυσχέρειες από το Ουγγρικό καθεστώς.
Τρίτη 23 Μαρτίου 2010
Rock & Roll Hall of Fame
Κάθε χρόνο στην Iowa των ΗΠΑ ψηφίζονται οι καλλιτέχνες του rock που, σύμφωνα με τους διοργανωτές "άλλαξαν"- και εξακολουθούν να αλλάζουν- την ιστορία του rock, με τον ένα τρόπο ή τον άλλο. Για αυτό το χρόνο οι καλλτέχνες που εντάχθηκαν στο Rock & Roll Hall of Fame είναι:
ABBA category: Performer
Otis Blackwell category: Non-Performer
Jimmy Cliff category: Performer
David Geffen category: Non-Performer
Genesis category: Performer
Ellie Greenwich and Jeff Barry category: Non-Performer
The Hollies category: Performer
Barry Mann and Cynthia Weil category: Non-Performer
Mort Shuman category: Non-Performer
Jesse Stone category: Non-Performer
The Stooges category: Performer (Iggy Pop)
Iggy Pop -The passenger
ABBA category: Performer
Otis Blackwell category: Non-Performer
Jimmy Cliff category: Performer
David Geffen category: Non-Performer
Genesis category: Performer
Ellie Greenwich and Jeff Barry category: Non-Performer
The Hollies category: Performer
Barry Mann and Cynthia Weil category: Non-Performer
Mort Shuman category: Non-Performer
Jesse Stone category: Non-Performer
The Stooges category: Performer (Iggy Pop)
Iggy Pop -The passenger
Κυριακή 21 Μαρτίου 2010
Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης
Η 21η Μαρτίου καθιερώθηκε το 1999 ως Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης από την Εταιρεία Συγγραφέων, καθώς είναι η ημέρα της Εαρινής Ισημερίας - αρχή της Άνοιξης.
Η Εαρινή Ισημερία είναι η στιγμή που ισορροπεί το φως με το σκοτάδι, ένα σημείο σταθερό στον κύκλο του χρόνου, υπόμνηση του αιώνιου μέσα στο εφήμερο, του παντοτινού μέσα στο μεταβαλλόμενο: όπως ακριβώς είναι και η Ποίηση.
Tο 2001, η UNESCO υιοθέτησε την «Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης», ύστερα από εισήγηση του Προέδρου της Εταιρείας Συγγραφέων, πρέσβη Βασίλη Βασιλικού, αναθέτοντας μάλιστα στη χώρα μας να οργανώσει τον πρώτο διεθνή εορτασμό, την ίδια χρονιά. Την εκτέλεση της απόφασης υλοποίησε τότε το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου.
Φέτος, η ημέρα αφιερωμένη στον Νίκο Καββαδία. Το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ) επέλεξε τον Ν. Καββαδία, θέλοντας να τιμήσει τα 100 χρόνια από τη γέννησή του που συμπληρώνονται τη χρονιά αυτή (www.tvxs.gr)
Η Εαρινή Ισημερία είναι η στιγμή που ισορροπεί το φως με το σκοτάδι, ένα σημείο σταθερό στον κύκλο του χρόνου, υπόμνηση του αιώνιου μέσα στο εφήμερο, του παντοτινού μέσα στο μεταβαλλόμενο: όπως ακριβώς είναι και η Ποίηση.
Tο 2001, η UNESCO υιοθέτησε την «Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης», ύστερα από εισήγηση του Προέδρου της Εταιρείας Συγγραφέων, πρέσβη Βασίλη Βασιλικού, αναθέτοντας μάλιστα στη χώρα μας να οργανώσει τον πρώτο διεθνή εορτασμό, την ίδια χρονιά. Την εκτέλεση της απόφασης υλοποίησε τότε το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου.
Φέτος, η ημέρα αφιερωμένη στον Νίκο Καββαδία. Το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ) επέλεξε τον Ν. Καββαδία, θέλοντας να τιμήσει τα 100 χρόνια από τη γέννησή του που συμπληρώνονται τη χρονιά αυτή (www.tvxs.gr)
Πέμπτη 18 Μαρτίου 2010
Παρασκευή 12 Μαρτίου 2010
Εισαγωγή στην Ελληνική Μουσική
του Γιώργου Κυριακάκη- Συνθέτη και επίκουρου Καθηγητή στο Τμήμα Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας
Σημειώσεις του σεμιναρίου "Εισαγωγή στην Ελληνική Μουσική " στο Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού, παράρτημα Βερολίνου
Τρόπος – Ήχος – Μακάμ
Σεμινάριο με θέμα την ελληνική λόγια και παραδοσιακή μουσική και τη σχέση τους με τη μουσική του ευρύτερου ευρωπαϊκού χώρου και της Μέσης Ανατολής:
Οι μουσικοί πολιτισμοί που άνθισαν και ανθούν στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, παρουσιάζουν υψηλό βαθμό συγγένειας όσον αφορά το θεωρητικό σύστημα τεκμηρίωσής τους, την αισθητική, την ποιητική και τις τεχνικές ανάπτυξης και μελισμού της μελωδίας και, τελικά, τον ήχο τους. Όλα αυτά τα μουσικά συστήματα έχουν κοινή ρίζα. Ανιχνεύεται στο πανάρχαιο τροπικό σύστημα της Περσίας, ενώ κατά τις τελευταίες χιλιετίες η θεωρητική τους τεκμηρίωση συσχετίζεται, λειτουργικά ή βεβιασμένα, με την αρχαία ελληνική μουσική θεωρία.
Ωστόσο, παρά τις ομοιότητές τους, δεν ταυτίζονται μεταξύ τους, ούτε, φυσικά, με την αρχαία ελληνική μουσική. Μπορούμε με ασφάλεια να υποθέσουμε ότι το σύστημα των Μακαμάτ της λόγιας αραβοπερσικής και οθωμανικής μουσικής, καθώς και το σύστημα της οκτωήχου της λόγιας ελληνικής μουσικής και κατά συνέπεια το τροπικό σύστημα της δυτικής Ευρώπης, αποτελούν περισσότερο μεταλλάξεις του αρχαιοελληνικού μουσικού συστήματος παρά αυθεντικές προβολές του στους μεσαιωνικούς και νεότερους αιώνες.
Δεδομένου ότι η ελληνική μουσική αποτελεί το κυρίως θέμα του σεμιναρίου, κεντρικό σύστημα αναφοράς αποτελεί η οκτώηχος, ως κατά τεκμήριο συγγενέστερη προς το αρχαιοελληνικό σύστημα. Τα υπόλοιπα συστήματα αναπτύσσονται εκατέρωθέν της.
Η ελληνική παραδοσιακή μουσική παρουσιάζει αναλογίες με την αντίστοιχη Μουσική των υπόλοιπων Βαλκανικών χωρών και των χωρών της Μέσης Ανατολής, σχέση η οποία έχει κατά κόρον ερευνηθεί. Η λόγια μουσική της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, η Βυζαντινή Μουσική, ενώ κατά τους τελευταίους αιώνες παρουσιάζει αναλογίες με τη λόγια ισλαμική μουσική, παλαιότερα, πριν από τον 16ο αιώνα, δείχνει να συγγενεύει περισσότερο με τη λόγια τροπική μουσική της δυτικής Ευρώπης, σχέση η οποία λόγω διαφόρων εξωμουσικών -κυρίως ιδεολογικών- παραγόντων, δεν έχει ερευνηθεί επαρκώς.
Στόχος του σεμιναρίου είναι, αφ’ ενός η διευκρίνηση όλων των παραπάνω θεμάτων με καθαρά μουσικές μεθόδους και αφ’ ετέρου η εισαγωγή στον ήχο της Ελληνικής Μουσικής με ενεργό πρακτική εμπλοκή των συμμετεχόντων.
Οργάνωση και δομή του σεμιναρίου
Το σεμινάριο πραγματοποιείται σε τέσσερις διασταυρούμενες ενότητες, στις οποίες εξετάζονται παράλληλα τόσο η Ελληνική Παραδοσιακή και Λόγια Μουσική, όσο και η σχέση τους με τους συγγενικούς τους μουσικούς πολιτισμούς:
Συστήματα: Οκτώηχος - Τροπικό σύστημα – Μακαμάτ.
Συγκριτική ανάπτυξη και ανάλυση των τριών συστημάτων, ιστορία των συστημάτων.
Γένη, διαστήματα, μετατροπίες, μελωδικές συμπεριφορές.
Σημειογραφία: Πεντάγραμμο – Παρασημαντική – Ανατολική σημειογραφία.
Παρουσίαση και ανάλυση της μορφής και της λειτουργίας των τριών
σημειογραφικών συστημάτων.
Αναλυτική και συνοπτική σημειογραφία, ιστορία της σημειογραφίας, μεταγραφή
σε δυτική σημειογραφία.
Ρυθμικά: Μέτρα – Πόδες – Ουσούλ.
Εισαγωγή στην ρυθμολογία της ανατολικής Μεσογείου
Ρυθμική τεχνολόγηση έμμετρου και άμετρου ποιητικού κειμένου, ρυθμοποίηση
μουσικού κειμένου.
Ρυθμικά γένη, έλλογα και άλογα μέτρα, περιοδικότητα και πολυρυθμία, εσωτερική
ρυθμική διάρθρωση.
Ερμηνεία: διακόσμηση – Μελισμός / Τραγούδι – Ύμνος / Χορωδία – Καλοφωνία
Παραδοσιακή μουσική, μικρή και μεγάλη φόρμα λόγιας μουσικής. Ρυθμική και
ελεύθερη- αυτοσχεδιαστική απόδοση.
Τραγουδιστικό, ψαλτικό και εκφωνητικό είδος.
Φωνητική και ενόργανη Μουσική.
Σε όλες τις ενότητες η ανάπτυξη των επί μέρους θεμάτων γίνεται με μουσικά παραδείγματα. Τα παραδείγματα δεν παρουσιάζονται με τη μορφή διάλεξης αλλά με τη μορφή μεθοδικής μουσικής – κυρίως φωνητικής- διδασκαλίας.
Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην εμπειρική, από πλευράς συμμετεχόντων, προσέγγιση των μουσικών πολιτισμών που αναλύονται.
Παράλληλα θα διανεμηθεί ψηφιοποιημένο οπτικοακουστικό υλικό.
__htt p://giorgos.kyriakakis.googlepages.com/gk
Σημειώσεις του σεμιναρίου "Εισαγωγή στην Ελληνική Μουσική " στο Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού, παράρτημα Βερολίνου
Τρόπος – Ήχος – Μακάμ
Σεμινάριο με θέμα την ελληνική λόγια και παραδοσιακή μουσική και τη σχέση τους με τη μουσική του ευρύτερου ευρωπαϊκού χώρου και της Μέσης Ανατολής:
Οι μουσικοί πολιτισμοί που άνθισαν και ανθούν στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, παρουσιάζουν υψηλό βαθμό συγγένειας όσον αφορά το θεωρητικό σύστημα τεκμηρίωσής τους, την αισθητική, την ποιητική και τις τεχνικές ανάπτυξης και μελισμού της μελωδίας και, τελικά, τον ήχο τους. Όλα αυτά τα μουσικά συστήματα έχουν κοινή ρίζα. Ανιχνεύεται στο πανάρχαιο τροπικό σύστημα της Περσίας, ενώ κατά τις τελευταίες χιλιετίες η θεωρητική τους τεκμηρίωση συσχετίζεται, λειτουργικά ή βεβιασμένα, με την αρχαία ελληνική μουσική θεωρία.
Ωστόσο, παρά τις ομοιότητές τους, δεν ταυτίζονται μεταξύ τους, ούτε, φυσικά, με την αρχαία ελληνική μουσική. Μπορούμε με ασφάλεια να υποθέσουμε ότι το σύστημα των Μακαμάτ της λόγιας αραβοπερσικής και οθωμανικής μουσικής, καθώς και το σύστημα της οκτωήχου της λόγιας ελληνικής μουσικής και κατά συνέπεια το τροπικό σύστημα της δυτικής Ευρώπης, αποτελούν περισσότερο μεταλλάξεις του αρχαιοελληνικού μουσικού συστήματος παρά αυθεντικές προβολές του στους μεσαιωνικούς και νεότερους αιώνες.
Δεδομένου ότι η ελληνική μουσική αποτελεί το κυρίως θέμα του σεμιναρίου, κεντρικό σύστημα αναφοράς αποτελεί η οκτώηχος, ως κατά τεκμήριο συγγενέστερη προς το αρχαιοελληνικό σύστημα. Τα υπόλοιπα συστήματα αναπτύσσονται εκατέρωθέν της.
Η ελληνική παραδοσιακή μουσική παρουσιάζει αναλογίες με την αντίστοιχη Μουσική των υπόλοιπων Βαλκανικών χωρών και των χωρών της Μέσης Ανατολής, σχέση η οποία έχει κατά κόρον ερευνηθεί. Η λόγια μουσική της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, η Βυζαντινή Μουσική, ενώ κατά τους τελευταίους αιώνες παρουσιάζει αναλογίες με τη λόγια ισλαμική μουσική, παλαιότερα, πριν από τον 16ο αιώνα, δείχνει να συγγενεύει περισσότερο με τη λόγια τροπική μουσική της δυτικής Ευρώπης, σχέση η οποία λόγω διαφόρων εξωμουσικών -κυρίως ιδεολογικών- παραγόντων, δεν έχει ερευνηθεί επαρκώς.
Στόχος του σεμιναρίου είναι, αφ’ ενός η διευκρίνηση όλων των παραπάνω θεμάτων με καθαρά μουσικές μεθόδους και αφ’ ετέρου η εισαγωγή στον ήχο της Ελληνικής Μουσικής με ενεργό πρακτική εμπλοκή των συμμετεχόντων.
Οργάνωση και δομή του σεμιναρίου
Το σεμινάριο πραγματοποιείται σε τέσσερις διασταυρούμενες ενότητες, στις οποίες εξετάζονται παράλληλα τόσο η Ελληνική Παραδοσιακή και Λόγια Μουσική, όσο και η σχέση τους με τους συγγενικούς τους μουσικούς πολιτισμούς:
Συστήματα: Οκτώηχος - Τροπικό σύστημα – Μακαμάτ.
Συγκριτική ανάπτυξη και ανάλυση των τριών συστημάτων, ιστορία των συστημάτων.
Γένη, διαστήματα, μετατροπίες, μελωδικές συμπεριφορές.
Σημειογραφία: Πεντάγραμμο – Παρασημαντική – Ανατολική σημειογραφία.
Παρουσίαση και ανάλυση της μορφής και της λειτουργίας των τριών
σημειογραφικών συστημάτων.
Αναλυτική και συνοπτική σημειογραφία, ιστορία της σημειογραφίας, μεταγραφή
σε δυτική σημειογραφία.
Ρυθμικά: Μέτρα – Πόδες – Ουσούλ.
Εισαγωγή στην ρυθμολογία της ανατολικής Μεσογείου
Ρυθμική τεχνολόγηση έμμετρου και άμετρου ποιητικού κειμένου, ρυθμοποίηση
μουσικού κειμένου.
Ρυθμικά γένη, έλλογα και άλογα μέτρα, περιοδικότητα και πολυρυθμία, εσωτερική
ρυθμική διάρθρωση.
Ερμηνεία: διακόσμηση – Μελισμός / Τραγούδι – Ύμνος / Χορωδία – Καλοφωνία
Παραδοσιακή μουσική, μικρή και μεγάλη φόρμα λόγιας μουσικής. Ρυθμική και
ελεύθερη- αυτοσχεδιαστική απόδοση.
Τραγουδιστικό, ψαλτικό και εκφωνητικό είδος.
Φωνητική και ενόργανη Μουσική.
Σε όλες τις ενότητες η ανάπτυξη των επί μέρους θεμάτων γίνεται με μουσικά παραδείγματα. Τα παραδείγματα δεν παρουσιάζονται με τη μορφή διάλεξης αλλά με τη μορφή μεθοδικής μουσικής – κυρίως φωνητικής- διδασκαλίας.
Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην εμπειρική, από πλευράς συμμετεχόντων, προσέγγιση των μουσικών πολιτισμών που αναλύονται.
Παράλληλα θα διανεμηθεί ψηφιοποιημένο οπτικοακουστικό υλικό.
__htt p://giorgos.kyriakakis.googlepages.com/gk
Τετάρτη 10 Μαρτίου 2010
Κουκουβάγια ή μπούφος;
"Σήμα κατατεθέν" των σχολικών βιβλίων: η κουκουβάγια ή ο μπούφος;
Του Γιώργου Τρούλη*
Θα μπορούσε καθένας από εμάς, να αναρωτηθεί τι βαρύτητα έχουν τα σύμβολα σε μια εποχή, όπως η σημερινή, που αντιμετωπίζουμε τόσα προβλήματα στην καθημερινότητά μας και γιατί κάποιος θα ασχολιόταν με ένα τέτοιο θέμα. Θεωρούμε πως ό,τι έχει σχέση με την εκπαίδευση και την παιδεία, αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα για την κοινωνικοπολιτισμική μας ζωή. Σε έναν τόσο ευαίσθητο και συνάμα νευραλγικό τομέα του κοινωνικού βίου, ο συμβολισμός αποκτά ιδιαίτερη σημασία. Τέτοια σημασία που, αν λανθάνει έστω κι από άγνοια, μπορεί να προβάλει διαφορετικό από το προσδοκώμενο σημαινόμενο.
Εάν έχετε φυλαγμένα τα σχολικά σας βιβλία ή εάν έχετε παιδιά που πηγαίνουν στο σχολείο, κοιτάξτε προσεκτικά το σήμα του Οργανισμού Εκδόσεων Διδακτικών Βιβλίων, που βρίσκεται στο οπισθόφυλλο. Οι περισσότεροι θα παρατηρήσετε, αρχικά, ότι πρόκειται για το γνωστό από την αρχαιότητα σύμβολο της σοφίας, την κουκουβάγια. Ο Ο.Ε.Δ.Β., προφανώς, θέλησε να χρησιμοποιήσει το συγκεκριμένο πτηνό για καθαρά συμβολικούς λόγους. Η περιεκτικότητα των βιβλίων με γνώση, δεν θα μπορούσε να αποδοθεί παραστατικά καλύτερα από το αρχαιοελληνικό σύμβολο της γνώσης και της θεάς Αθηνάς, την κουκουβάγια.
Δυστυχώς, όμως, το πτηνό που απεικονίζεται και σηματοδοτεί επί σειρά ετών τα σχολικά εγχειρίδια δεν είναι άλλο από αυτό που ανήκει στην οικογένεια των γλαυκών, τον μπούφο. Για να γίνει εμφανής η διαφορά χρειάζεται να διευκρινίσουμε τον όρο γλαύκα από τον όρο κουκουβάγια. Με τον όρο "γλαύκα" εννοούμε όλα τα είδη της τάξεως των Γλαυκόμορφων, ενώ με τον όρο "κουκουβάγια" χαρακτηρίζουμε μονάχα τη γλαύκα του είδους "Αθηνά η νυκτία" (Athene noctua). Ο μπούφος ανήκει στην τάξη των γλαυκόμορφων πτηνών και δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί ως κουκουβάγια. Η χρήση της λέξης κουκουβάγια αποδίδεται μόνο στο είδος γλαύκας Athene noctua.
Ποιά, όμως, είναι η διαφορά της κουκουβάγιας από τον μπούφο; Αρχικά η διαφορά στην εικονογράφηση αυτών των δύο πτηνών, βρίσκεται στο κεφάλι. Στο κεφάλι του μπούφου σχηματίζεται ένα είδος αυτιών, από φτερά, εν αντιθέση με την κουκουβάγια, στης οποίας το κεφάλι δεν υπάρχει αντίστοιχος σχηματισμός. Σκεφτείτε ότι αυτή τη λεπτομέρεια την γνώριζαν οι αρχαίοι έλληνες, αφού το αρχαίο αθηναϊκό τετράδραχμο του 5ου αιώνα π.Χ. φέρει την εικόνα της κουκουβάγιας χωρίς αυτά τα "αυτιά". Αντίγραφο του αθηναϊκού τετράδραχμου υπάρχει σε κάθε ελληνικό σπίτι και σε κάθε ελληνική τσέπη (κι όχι μόνο). Βρίσκεται στη μια πλευρά του ελληνικού κέρματος του ενός ευρώ. Παρατηρήστε και συγκρίνετε το σήμα του Ο.Ε.Δ.Β. με αυτό του ευρώ. Η διαφορά είναι εμφανέστατη στο κεφάλι των δύο αυτών πτηνών.
Επομένως, από τα παραπάνω, εγείρεται ένα ερώτημα. Ποιός ο συμβολισμός (το σημαινόμενο) του εν λόγω εμβλήματος (σημαίνοντος); Όπως γνωρίζουμε ο μπούφος κάνει, περισσότερο, καθιστική ζωή και τον πιο πολύ καιρό, όταν τον παρατηρεί κανείς, δίνει την εντύπωση ότι κοιμάται. Επίσης συνηθίζει να έχει το στόμα του ανοιχτό, με σκοπό να μπουν μέσα έντομα και πουλιά ώστε να τραφεί. Δεν πιστεύουμε, λοιπόν, πως ο συμβολισμός του εμβλήματος έχει, την οποιαδήποτε, σχέση με τον μαθητή και γενικότερα με τη γνώση. Η εικονογράφηση, επομένως, του εμβλήματος των σχολικών βιβλίων μπορεί να χαρακτηριστεί ατυχής κι ελπίζουμε να οφείλεται σε άγνοια ή μάλλον σε απροσεξία.
Πολλές φορές, όμως, από λανθάνουσες καταστάσεις προκύπτουν μεγάλες αλήθειες. Ακόμα και το ίδιο το πρώην Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων είχε ως έμβλημα τον μπούφο αντί την κουκουβάγια, προτού το αλλάξει με την υδρόγειο σφαίρα. Μήπως τελικά ο συμβολισμός αυτός έχει σχέση με την αντίληψη ενός σχολείου που στοχεύει να καταστήσει τους νέους ανθρώπους, ή τα μέλη μιας κοινωνίας, με μειωμένα αντανακλαστικά; Μήπως η εκπαιδευτική πολιτική της χώρας μας, με πρωτεργάτη το Υπουργείο Παιδείας και συντελεστή τον Ο.Ε.Δ.Β., εκφράζεται περισσότερο έχοντας ως σύμβολο τον μπούφο, με την νωχελικότητα και την αδιαφορία που τον διακρίνει; Μήπως οι πολιτικοί και οικονομικοί ιθύνοντες, ανέκαθεν, επιζητούσαν και επιζητούν έλληνες που, ομοιάζοντας με μπούφους, να βρίσκονται σε ημικαταστολή περιμένοντας να γευτούν ό,τι τους δώσουν, δίχως να διεκδικούν τα αυτονόητα ή αυτά που τους ανήκουν; Η δική μας εκτίμηση είναι πως ό,τι και να επιζητούν οι οποιοιδήποτε “κρατούντες”, όσο υπάρχουν άνθρωποι (και ευτυχώς υπάρχουν πολλοί) που κάνουν ορθή ανάγνωση των κοινωνικοπολιτικών πεπραγμένων, τόσο περισσότερο θα δυσκολεύεται η προσπάθειά τους για κοινωνικοοικονομικοπολιτική καταστολή.
Αν επομένως, το Υπουργείο Παιδείας θελήσει να αλλάξει τη σημερινή κατάσταση στην εκπαίδευση, οφείλει να αλλάξει οπτική. Να προβεί σε εμβριθή έλεγχο των προβλημάτων της εκπαίδευσης και να διορθώσει τα κακώς κείμενα. Ίσως να είναι το τελευταίο πρόβλημα η διόρθωση του εμβλήματος των σχολικών βιβλίων, όμως από τις λεπτομέρειες και το συμβολισμό των εμβλημάτων (συμβόλων) φαίνεται η σημασία που προσδίδει η πολιτεία στην εκπαίδευση των πολιτών της. Κι αυτό γιατί το σύμβολο (σημαίνον) είναι η σχηματική απεικόνιση των ιδεολογημάτων και αξιών (το σημαινόμενο) αυτού που το χρησιμοποιεί.
* Ο Γιώργος Τρούλης είναι Δάσκαλος στο 6ο Δ.Σ. Ρεθύμνου
MSc στις Επιστήμες της Αγωγής
(Αναδημοσίευση από τα Ρεθεμνιώτικα Νέα, 10/03/2010)
Του Γιώργου Τρούλη*
Θα μπορούσε καθένας από εμάς, να αναρωτηθεί τι βαρύτητα έχουν τα σύμβολα σε μια εποχή, όπως η σημερινή, που αντιμετωπίζουμε τόσα προβλήματα στην καθημερινότητά μας και γιατί κάποιος θα ασχολιόταν με ένα τέτοιο θέμα. Θεωρούμε πως ό,τι έχει σχέση με την εκπαίδευση και την παιδεία, αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα για την κοινωνικοπολιτισμική μας ζωή. Σε έναν τόσο ευαίσθητο και συνάμα νευραλγικό τομέα του κοινωνικού βίου, ο συμβολισμός αποκτά ιδιαίτερη σημασία. Τέτοια σημασία που, αν λανθάνει έστω κι από άγνοια, μπορεί να προβάλει διαφορετικό από το προσδοκώμενο σημαινόμενο.
Εάν έχετε φυλαγμένα τα σχολικά σας βιβλία ή εάν έχετε παιδιά που πηγαίνουν στο σχολείο, κοιτάξτε προσεκτικά το σήμα του Οργανισμού Εκδόσεων Διδακτικών Βιβλίων, που βρίσκεται στο οπισθόφυλλο. Οι περισσότεροι θα παρατηρήσετε, αρχικά, ότι πρόκειται για το γνωστό από την αρχαιότητα σύμβολο της σοφίας, την κουκουβάγια. Ο Ο.Ε.Δ.Β., προφανώς, θέλησε να χρησιμοποιήσει το συγκεκριμένο πτηνό για καθαρά συμβολικούς λόγους. Η περιεκτικότητα των βιβλίων με γνώση, δεν θα μπορούσε να αποδοθεί παραστατικά καλύτερα από το αρχαιοελληνικό σύμβολο της γνώσης και της θεάς Αθηνάς, την κουκουβάγια.
Δυστυχώς, όμως, το πτηνό που απεικονίζεται και σηματοδοτεί επί σειρά ετών τα σχολικά εγχειρίδια δεν είναι άλλο από αυτό που ανήκει στην οικογένεια των γλαυκών, τον μπούφο. Για να γίνει εμφανής η διαφορά χρειάζεται να διευκρινίσουμε τον όρο γλαύκα από τον όρο κουκουβάγια. Με τον όρο "γλαύκα" εννοούμε όλα τα είδη της τάξεως των Γλαυκόμορφων, ενώ με τον όρο "κουκουβάγια" χαρακτηρίζουμε μονάχα τη γλαύκα του είδους "Αθηνά η νυκτία" (Athene noctua). Ο μπούφος ανήκει στην τάξη των γλαυκόμορφων πτηνών και δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί ως κουκουβάγια. Η χρήση της λέξης κουκουβάγια αποδίδεται μόνο στο είδος γλαύκας Athene noctua.
Ποιά, όμως, είναι η διαφορά της κουκουβάγιας από τον μπούφο; Αρχικά η διαφορά στην εικονογράφηση αυτών των δύο πτηνών, βρίσκεται στο κεφάλι. Στο κεφάλι του μπούφου σχηματίζεται ένα είδος αυτιών, από φτερά, εν αντιθέση με την κουκουβάγια, στης οποίας το κεφάλι δεν υπάρχει αντίστοιχος σχηματισμός. Σκεφτείτε ότι αυτή τη λεπτομέρεια την γνώριζαν οι αρχαίοι έλληνες, αφού το αρχαίο αθηναϊκό τετράδραχμο του 5ου αιώνα π.Χ. φέρει την εικόνα της κουκουβάγιας χωρίς αυτά τα "αυτιά". Αντίγραφο του αθηναϊκού τετράδραχμου υπάρχει σε κάθε ελληνικό σπίτι και σε κάθε ελληνική τσέπη (κι όχι μόνο). Βρίσκεται στη μια πλευρά του ελληνικού κέρματος του ενός ευρώ. Παρατηρήστε και συγκρίνετε το σήμα του Ο.Ε.Δ.Β. με αυτό του ευρώ. Η διαφορά είναι εμφανέστατη στο κεφάλι των δύο αυτών πτηνών.
Επομένως, από τα παραπάνω, εγείρεται ένα ερώτημα. Ποιός ο συμβολισμός (το σημαινόμενο) του εν λόγω εμβλήματος (σημαίνοντος); Όπως γνωρίζουμε ο μπούφος κάνει, περισσότερο, καθιστική ζωή και τον πιο πολύ καιρό, όταν τον παρατηρεί κανείς, δίνει την εντύπωση ότι κοιμάται. Επίσης συνηθίζει να έχει το στόμα του ανοιχτό, με σκοπό να μπουν μέσα έντομα και πουλιά ώστε να τραφεί. Δεν πιστεύουμε, λοιπόν, πως ο συμβολισμός του εμβλήματος έχει, την οποιαδήποτε, σχέση με τον μαθητή και γενικότερα με τη γνώση. Η εικονογράφηση, επομένως, του εμβλήματος των σχολικών βιβλίων μπορεί να χαρακτηριστεί ατυχής κι ελπίζουμε να οφείλεται σε άγνοια ή μάλλον σε απροσεξία.
Πολλές φορές, όμως, από λανθάνουσες καταστάσεις προκύπτουν μεγάλες αλήθειες. Ακόμα και το ίδιο το πρώην Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων είχε ως έμβλημα τον μπούφο αντί την κουκουβάγια, προτού το αλλάξει με την υδρόγειο σφαίρα. Μήπως τελικά ο συμβολισμός αυτός έχει σχέση με την αντίληψη ενός σχολείου που στοχεύει να καταστήσει τους νέους ανθρώπους, ή τα μέλη μιας κοινωνίας, με μειωμένα αντανακλαστικά; Μήπως η εκπαιδευτική πολιτική της χώρας μας, με πρωτεργάτη το Υπουργείο Παιδείας και συντελεστή τον Ο.Ε.Δ.Β., εκφράζεται περισσότερο έχοντας ως σύμβολο τον μπούφο, με την νωχελικότητα και την αδιαφορία που τον διακρίνει; Μήπως οι πολιτικοί και οικονομικοί ιθύνοντες, ανέκαθεν, επιζητούσαν και επιζητούν έλληνες που, ομοιάζοντας με μπούφους, να βρίσκονται σε ημικαταστολή περιμένοντας να γευτούν ό,τι τους δώσουν, δίχως να διεκδικούν τα αυτονόητα ή αυτά που τους ανήκουν; Η δική μας εκτίμηση είναι πως ό,τι και να επιζητούν οι οποιοιδήποτε “κρατούντες”, όσο υπάρχουν άνθρωποι (και ευτυχώς υπάρχουν πολλοί) που κάνουν ορθή ανάγνωση των κοινωνικοπολιτικών πεπραγμένων, τόσο περισσότερο θα δυσκολεύεται η προσπάθειά τους για κοινωνικοοικονομικοπολιτική καταστολή.
Αν επομένως, το Υπουργείο Παιδείας θελήσει να αλλάξει τη σημερινή κατάσταση στην εκπαίδευση, οφείλει να αλλάξει οπτική. Να προβεί σε εμβριθή έλεγχο των προβλημάτων της εκπαίδευσης και να διορθώσει τα κακώς κείμενα. Ίσως να είναι το τελευταίο πρόβλημα η διόρθωση του εμβλήματος των σχολικών βιβλίων, όμως από τις λεπτομέρειες και το συμβολισμό των εμβλημάτων (συμβόλων) φαίνεται η σημασία που προσδίδει η πολιτεία στην εκπαίδευση των πολιτών της. Κι αυτό γιατί το σύμβολο (σημαίνον) είναι η σχηματική απεικόνιση των ιδεολογημάτων και αξιών (το σημαινόμενο) αυτού που το χρησιμοποιεί.
* Ο Γιώργος Τρούλης είναι Δάσκαλος στο 6ο Δ.Σ. Ρεθύμνου
MSc στις Επιστήμες της Αγωγής
(Αναδημοσίευση από τα Ρεθεμνιώτικα Νέα, 10/03/2010)
Τρίτη 2 Μαρτίου 2010
Summer School
Το Πανεπιστήμιο του Sussex, στα Νότια της Μεγάλης Βρετανίας, κοντά στην υπέροχη πόλη του Brighton, κάθε καλοκαίρι διοργανώνει summer schools. Φέτος, από τις πολλές ενότητες που διαθέτει ΔΥΟ μου κέντρισαν ιδιάιτερα το ενδιαφέρον.Η μία ενότητα είναι για την όπερα-Opera at Glyndebourne- και η άλλη για το θέατρο- Shakespeare on Page nad Stage. Στο συγκεκριμένο summer school δε χρειάζεται να έχετε γνώσεις επί του θέματος. Τα χρήματα ίσως να είναι ένας ανασταλτικός παράγοντας, αλλά είναι μοναδική ευκαιρία. Σκέφτηκα, λοιπόν, να διοργανώναμε μία εκπαιδευτική εκδρομή. Αν σας ενδιαφέρει, το site είναι το παρακάτω:
http://www.sussex.ac.uk/sussexinsummer/courses-week1.php
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)